Γράφει ο:
Αλέξανδρος Φιαμέγκος
Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνος Ουρολογικού Τμήματος Medifirst Αμαρουσίου, Συνεργάτης Medifirst Αλίμου και Αθηναϊκής Mediclinic
Ουροθηλιακό καρκίνωμα της αποχετευτικής μοίρας του νεφρού
Η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού εορτάζεται κάθε δεύτερη Πέμπτη του Μαρτίου με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και της ιατρικής και νοσηλευτικής κοινότητας σχετικά με τη νεφρική νόσο. Με αφορμή την ημέρα αυτή, θα αναφερθούμε σε ένα ιδιαίτερο και όχι τόσο γνωστό πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί στον νεφρό: Το ουροθηλιακό καρκίνωμα της αποχετευτικής μοίρας του νεφρού.
Η ενημέρωση γύρω από το ζήτημα αυτό είναι κρίσιμη τόσο για την έγκαιρη διάγνωση όσο και για την κατανόηση των διαγνωστικών εξετάσεων που μπορεί να ζητήσει ο θεράπων ουρολόγος, όπως αξονική πυελογραφία ή και ουρητηροσκόπηση και πυελοκαλυκοσκόπηση – εξετάσεις που εκ πρώτης όψεως μπορεί να θεωρηθούν «ασυνήθιστες».
Τι είναι το ουροθήλιο;
Το ουροθήλιο είναι ο βλεννογόνος, δηλαδή ένα λεπτό στρώμα κυττάρων που καλύπτει τους κεντρικούς σωλήνες του νεφρού, τους ουρητήρες, την oυροδόχο κύστη και το μεγαλύτερο μέρος της ουρήθρας. Το ουροθήλιο έρχεται σε επαφή προφανώς με τα ούρα καθόλη την πορεία της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού συστήματος. Το ουροθηλιακό καρκίνωμα λοιπόν είναι η ανάπτυξη κακοήθους νεοπλασίας από αυτά τα κύτταρα του ουροθηλίου. Πρόκειται για τον δεύτερο συχνότερο καρκίνο του ουροποιητικού συστήματος στις ανεπτυγμένες χώρες, η συχνότερη όμως εντόπισή του αφορά την ουροδόχο κύστη όπου είναι το 90%-95% των περιπτώσεων ουροθηλιακού καρκίνου. Στο ανώτερο ουροποιητικό (νεφρό και ουρητήρας) εμφανίζεται συχνότερα στην 7η και 8η δεκαετία της ζωής και δύο φορές συχνότερα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.
Σε μια μεγάλη αναδρομική μελέτη με 2.380 ασθενείς που διαγνώστηκαν με αυτόν τον καρκίνο από το 2014 έως το 2019 το 70,5% ήταν άνδρες και το 53,3% ήταν καπνιστές ή κάπνιζαν στο παρελθόν. Το άλλο σημαντικό εύρημα ήταν πως το 53% των ασθενών εμφάνισε μακροσκοπική αιματουρία. Επίσης τα 2/3 των ασθενών με καρκίνο της ανώτερης μοίρας πρωτοδιαγνώστηκαν με προχωρημένο καρκίνο (είχε διηθηθεί ο μυϊκός χιτώνας) σε αντίθεση με ένα ποσοστό 15%-20% αντίστοιχα στον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Επιπλέον ένα 9% των ασθενών αυτών εμφανίστηκαν με μεταστάσεις. Οι όγκοι που εντοπίζονται στους κάλυκες ή την πύελο του νεφρού δε είναι δύο φορές συχνότεροι από αυτούς του ουρητήρα ενώ σε 10%-20% των περιπτώσεων υπάρχει καρνίνωμα σε πολλά σημεία. Αξίζει να σημειωθεί πως μετά από θεραπεία η υποτροπή στην ουροδόχο κύστη του ουροθηλικού καρκινώματος είναι 29%.
Παράγοντες κινδύνου
Όσον αφορά τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης ουροθηλικού καρκινώματος, ενοχοποιούνται τόσο περιβαλλοντικοί όσο και γενετικοί. Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες πρώτη θέση κατέχει το κάπνισμα, ενώ ακολουθεί το αριστολοχικό οξύ που παράγεται από το φυτό αριστολόχια και χρησιμοποιείται ευρέως στην Κίνα και την Ταϊβάν. Σχετική επιβάρυνση όσον αφορά τον κίνδυνο φαίνεται πως έχει και η κατανάλωση αλκοόλ με όριο τα 15g αλκοόλ ανά ημέρα. Αναφορικά με τη γενετική προδιάθεση ενοχοποιείται το λεγόμενο σύνδρομο Lynch (σύνδρομο κατά το οποίο υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πρώιμου καρκίνου του παχέος εντέρου). Μετά το παχύ έντερο και το ενδομήτριο ο ουροθηλιακός καρκίνος της ανώτερης αποχετευτικής μοίρας είναι ο συχνότερος στο φάσμα του συνδρόμου. Έτσι ιστορικό ατομικό ή οικογενειακό με Lynch σύνδρομο εγείρει υποψίες ουροθηλιακού καρκινώματος του νεφρού και του ουρητήρα.
Διάγνωση και αντιμετώπιση
Η διάγνωση του ουροθηλιακού καρκίνου του νεφρού μπορεί να γίνει τυχαία ή να σχετίζεται με συμπτώματα. Πόνος για παράδειγμα στον νεφρό λόγω φραξίματος από πήγμα αίματος εμφανίζεται στο 20%-32%. Συστηματικά συμπτώματα (όπως ανορεξία απώλεια βάρους, κακουχία, καταβολή, πυρετός, νυκτερινές εφιδρώσεις, βήχας) εμφανίζονται όταν ήδη η νόσος είναι μεταστατική και με χειρότερη πρόγνωση.
Για τη διάγνωση της νόσου οι καλύτερες μέθοδοι είναι η αξονική πυελογραφία και η εύκαμπτη ουρητηροσκόπηση. Δευτερευόντως η εκλεκτική κυτταρολογική ούρων από τον ύποπτο νεφρό μπορεί να αναδείξει επιθετικούς όγκους. Η αντιμετώπιση, τέλος, του ουροθηλιακού καρκίνου του νεφρού, επιγραμματικά, είναι ενδοσκοπική, σε χαμηλού κινδύνου νόσο, η ριζική νεφροουρητηρεκτομή σε υψηλού κινδύνου νόσο και η χημειοθεραπεία και ανοσοθεραπεία σε μεταστατική νόσο. Η ριζική νεφροουρητηρεκτομή φαίνεται πως έχει ίδια ογκολογικά αποτελέσματα είτε γίνει ανοικτά, είτε με λαπαροσκοπική είτε ρομποτικά.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Κομβική είναι η διακοπή του καπνίσματος, ενώ η παρουσία αιματουρίας δεν πρέπει ποτέ να αγνοείται. Σε κάθε υποψία νεφρικού προβλήματος, είναι απαραίτητο να ακολουθείται η διαγνωστική πορεία που θα συστήσει ο θεράπων ιατρός.
